امور درسی و تحصیلی یکی از مهم ترین فعالیت ها برای دانش آموزان است که اهمیت زیادی در سایر جنبه های زندگی دارد. بر این اساس انجام این فعالیت مهم به نحو احسن بطوری که نتایج خوب و عالی در بر داشته باشد اهمیت زیادی پیدا می‌کند. هیچ کاری بدون برنامه‌ریزی فعالیتی کامل نخواهد بود. به ویژه در مسائل درسی و تحصیلی که اهمیت بیشتری دارند و مدت زمان هم در آن ها مهم است.

 

فواید برنامه ریزی تحصیلی:

 

      1.روشن سازی اهداف

زمانی که فرد اقدام به تهیه ی یک برنامه ی تحصلیی برای خود می کند، توجه بیشتری به اهداف برنامه خواهد داشت. و این کمک می کند تا شناخت بیشتری از اهداف پیدا کند و آن ها را دسته‌بندی نماید. اهداف طولانی مدت و کوتاه مدت را تشخیص دهد و هیچ یک را فدای دیگری نکند.

 

      2.جلوگیری از اتلاف وقت

هم‌چون سایر امور زندگی، مسائل تحصیلی نیز از لجاظ تنظیم وقت و زمان دارای اهمیت هستند. برنامه ریزی به فرد کمک خواهد کرد تا اتلاف وقت نکند و استفاده مفیدتری از مدت زمانی که در اختیار دارد داشته باشد. مساله ی وقت در برخی موارد تحصیلی، مانند نزدیکی امتحانات و در حین برنامه ریزی برای آزمون سراسری اهمیت شایان توجهی دارد. از دست دادن وقت برابر خواهد بود با از دست دادن بسیاری از موفقیت هایی که در آینده انتظار رسیدن به آن ها را دارید.

 

      3.جلوگیری از اتلاف انرژی

استفاده از یک برنامه‌ریزی استاندارد و با اصول صحیح علمی به فرد کمک خواهد کرد تا انرژی و توان ذهنی خود را بیهوده به هدر ندهد در این نوع برنامه‌ریزی‌های استاندارد، عمدتا روش های مفیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد که موجب خواهند شد که فرد بیشترین استفاده را از توان ذهنی خود ببرد و از اتلاف نیرو و توان ذهنی جلوگیری کند. بر مبنای یافته های روانشناسی، در برنامه‌ریزی‌ تحصیلی این اصل به اثبات رسیده است که پس از گذشت زمانی حدود 45 دقیقه تا 75 دقیقه بعد از شروع مطالعه و آموزش، منحنی یادگیری بسیار پایین می‌آید، بطوری که فرد یادگیری خوبی بعد از این زمان نخواهد داشت، مگر این که استراحت کوتاهی داشته باشد با در نظر گرفتن اصولی از این قبیل، فرد برنامه ریزی تحصیلی خود را به گونه ای انجام می‌دهد که با استراحت پس از هر 45 دقیقه و یا حداکثر 75 دقیقه مطالعه و یادگیری، ضمن تجدید قوای ذهنی، قدرت شروع مجدد فعالیت یادگیری را داشته باشد.

 

اصول صحیح برنامه ریزی تحصیلی:

 

      الف) تبیین هدف

برای برنامه ریزی در تمامی امور باید اهداف دقیق و روشنی داشته باشید. این مساله در برنامه ریزی تحصیلی حائز اهمیت فراوان‌تری است. اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت خویش را به روشنی تعریف کنید. مثلاً:

• هدف بلند مدت: قبولی در آزمون سراسری 1402 در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در گروه علوم تجربی

• هدف کوتاه مدت: مطالعه ی بخش مشخصی از دروس در این ماه یا در این هفته

 

      ب) زمان بندی اهداف

زمان دقیقی برای هر یک از اهداف کوتاه مدت تعیین کنید. مثلا تعیین کنید که مطالعه ی چه دروسی را در چه زمانی به اتمام خواهید رساند.

 

      ج) مطالعه ی موازی

برخی افراد از شیوه ی مطالعه تک درسی استفاده می کنند. مثلاً سه روز یا یک هفته برای یک درس وقت می گذارند. این شیوه موجب خستگی ذهنی و کاهش بازده یادگیری در آن ها می شود. توصیه می‌کنیم به جای روش تک درسی از شیوه ی موازی استفاده کنید. به این ترتیب که دو یا سه درس را برای مدت زمان معین انتخاب و مطالعه کنند. به این ترتیب می‌توانید از خستگی ذهنی جلوگیری کنید. هرچقدر تنوع در زمان بندی مطالعه این دروس بیشتر باشد به همان اندازه از خشتگی ذهنی بیشتر جلوگیری می‌شود. به برنامه های زیر که بسیار متنوع هستند توجه کنید:

مطالعه های درس فیزیک، شیمی، ادبیات در یک هفته شامل:

2 روز اول فیزیک

2 روز دوم شیمی

2روز سوم ادبیات

مطالعه ی درس فیزیک، شیمی، ادبیات، در یک هفته شامل صبح، فیزیک – ظهر، شیمی- عصر، ادبیات توجه کنید که برنامه ریزی دوم از لحاظ تنوع مناسب تر است. چون در یک روز 3 درس مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در حالی که در روش اول هر 2 روز یک درس مطالعه می شود و به همین جهت احتمال آسیب‌پذیری ذهنی و خستگی فکری بیشتر و بالاتر است. حتی اگر بتوانید مدل دومین برنامه ای را که ارائه شد را کوچکتر و تقسیم بندی بیشتری بنمایید، یادگیری و آمادگی ذهنی شما بیشتر خواهد شد.

 

      د) تناسب دروس

در برنامه‌ریزی برای مطالعه ی دروس خود، تناسب دروس مساله مهمی است. به عبارتی تنوع در انتخاب دروس نیز مهم است. انتخاب درس های فیزیک، شیمی، ریاضی در یک مدت زمان مشترک کارایی خوبی نخواهد داشت. شیوه ی مطالعه ی این دروس به یکدیگر نزدیک است و خستگی بیشتری ایجاد می‌کند. همه ی آن ها با انواع فرول ها سرو کار دارند و این تداخل مطالب را پیش خواهد آورد. بنابر این بهتر است به عنوان مثال از چنین ترکیبی استفاده کنید: شیمی، ادبیات، فیزیک. یا اگر از شیوه ی آمیختن دروس استفاده می کنید؛ بهتر است برنامه ی شما بصورت شیمی و ادبیات – فیزیک و شیمی -  ریاضی و زیست‌شناسی تنظیم شود.

 

      ه) استراحت مناسب و کافی

در مطالعه ی تمام وقت خود مثلا زمانی که برای آزمون سراسری یا برای امتحانات برنامه ریزی می‌کنید، علاوه بر استراحتی که هر 45 دقیقه یکبار و یا حداکثر هر 75 دقیقه یک بار به مدت یک ربع برای خود رد نظر می گیرید، هرچتد ساعت یک بار نیز باید مدت زمان طولانی تری را برای یک استراحت نیم ساعته و یا حتی 45 دقیقه ای منظور نمایید. و نیز استراحتی طولانی تر و پیوسته برای برای ایام هفته ی خود در نظر بگیرید. به عنوان مثال دانش‌آموزی که صبح و بعد از ظهر خود را به وقت های 45 تا 75 دقیقه ای تقسیم‌بندی کرده است و بعد از هر بازه مطالعاتی استراحتی 15 دقیقه ای در نظر گرفته است، پس از هر سه یا چهار نوبت مطالعاتی یک استراحت 30 تا 45 دقیقه ای منظور می‌کند و عصر جمعه را نیز به عنوان یک نیم روز کامل به استراحت اختصاص می دهد. این دانش آموز در هفته بعد با انرژی بیشتری نیز به تکرار همین برنامه ولی با سر فصل های درسی متفاوت، متنوع و متناسب می‌پردازد.

 

سخن آخر:

برنامه ریزی برای طول سال تحصیلی اندک تفاوت‌هایی با سایر برنامه‌ریزی‌های تحصیلی مثلا آمادگی برنامه آزمون سراسری دارد. به این صورت که اهداف شما با اهداف مدرسه در هم می‌آمیزد و شما برای برنامه ریزی درسی خود تا حدی از برنامه ریزی مدرسه تبعیت می‌کنید. با این حال در کنار اهداف برنامه‌ریزی شده ای که مدرسه برای شما تعیین می‌کند، باید شما نیز اهداف مطالعاتی خود را مشخص و به آن ها بیفزایید وسپس برای مجموعه ی جدید اقدام به برامه‌ریزی و انجام فعالیت مطالعاتی کنید، فراموش نکنید که رعایت تمام اصول ذکر شده در صورت برنامه‌ای جدید نیز باید مراعات شود.