• ازکجا شروع کنم ؟

• چگونه برنامه ریزی کنم؟

• از کجا باید شروع کنم ؟

• چقدر وقت دارم؟

این روزها افکار خیلی ها درگیر چگونگی طراحی برنامه ریزی درسی شده است؛ اما دوستان خوبم! نوشتن یک برنامه درسی منسجم و خوب، آن قدرها هم که تصور می کنید، سخت نیست؛ فقط کمی دقت میخواهد؛

• برنامه ریزی درسی چیست؟

• چرا برای مطالعه به برنامه ریزی نیازمندیم؟

• یک برنامه ریزی خوب چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟

• چگونه می توانیم یک برنامه ریزی خوب را طراحی کنیم؟

وقتی ما در زندگی هدفی داریم و می خواهیم برای رسیدن به آن هدف، کاری انجام دهیم، ناگریزیم که مسیری را طی کنیم.

انتخاب مسیر و رسیدن به هدف مورد نظر ما، بسیار با اهمیت است؛ چرا که هم می توانیم مسیر پر پیچ خم و انحرافی را انتخاب کنیم و هم بهترین مسیر را؛ و این بستگی به میزان علاقه ی ما به آن هدف و خواسته مان دارد.

اگر هدف ما کمرنگ باشد، ما را مشتاق نمی کند. اما اگر هدف ما بسیار ارزشمند باشد، راه دوم را انتخاب می کنیم و برای رسیدن به آن از هیچ تلاش و کوششی دست بر نمی داریم و می دانیم که برای رسیدن به آن، سختی هایی را نیز باید متحمل شویم. بنابراین، شور و شوق رسیدن به هدف، انگیزه تلاش کردن را در ما زیاد می کند.

انتخاب مسیر، همان برنامه ریزی درست و مطلوب است. یعنی اگر هدف مشخص و معینی داشته باشیم و آن هدف برای ما بسیار ارزشمند باشد، شور و شوق رسیدن به هدف، این انگیزه را در ما ایجاد می کند که چگونه برای پیمودن مسیر و دست یابی به هدف، به بهترین نحو برنامه ریزی کنیم تا بهترین نتیجه را در راه رسیدن به هدفمان بگیریم. بنابراین، « برنامه‌ریزی، تنظیم راه های هدفمند برای رسیدن به هدفی مشخص است.»

بدون هدف، برنامه ریزی معنایی ندارد. همان گونه که بدون انگیزه، هدف نیز معنایی نخواهد داشت. پس برای رسیدن به هدف، ابتدا باید اهداف جزئی تر را مشخص کرد و پیمود. مثل پلکان یک پله که برای رسیدن به آخرین پله باید ابتدا از اولین پله شروع کرد.

طبق تحقیقات انجام شده، یکی از ویژگی های بارز انسان، قدرت تفکر و اندیشه است.انسان در طول زندگی خود، هرگز از تفکر و اندیشه جدا نبوده است و با تفکر صحیح توانسته است به حل مسائل و مشکلات ریز و درشت خود بپردازد و به رشد و تعالی نائل آید. بنابراین، در طراحی برنامه ی  درسی دانش آموز و داوطلب می تواند با استفاده از تفکر صحیح، مسیر رسیدن به هدف خود را انتخاب کند.

هر فرد در برنامه ریزی درسی می تواند به دو صورت عمل نماید. یا از برنامه ای که هدفمند، سازمان یافته و دقیق است و به شیوه ی منظم قابل اجراست و بر اساس زمان های مشخص تنظیم و اجرامی شود استفاده کند و یا از برنامه ای سود ببرد که بر اساس ذهنیت افراد شکل می گیرد و شخص با توجه به توانایی خود و بدون در نظر گرفتن زمان مشخص شروع به مطالعه می کند و بر اساس نیاز خود، به کارهای تفریحی و استراحت ی پردازد. در هر صورت این به خود شما بستگی دار تا هر شیوه ای را که با روحیه شما سازگار است برگزینید تا با اجرای آن، بهترین و بینش ترین نتیجه را به دست آورید و به هدف خود دست یابید. در این نوشتار هدف ما تبیین و تشریح برنامه ریزی نوع اول است.

موثرترین عوامل در انجام و اجرای برنامه ریزی

بررسی کتاب های درسی »

در انتخاب محتوای کتاب های درسی بایددرباره ی مطالبی که در برنامه گنجانده می شود، تصمیم بگیرید. ابتدا همه کتاب هایی را که باید مطالعه شود، گردآوری کنید و درباره ی حجم، سختی و آسانی و مدت زمانی که باید به هر فصل و بخش اختصاص دهید، اظهار نظر کنید و تعیین نمایید که به هر کدام در طول روز، هفته و ماه، می بایست چه مدت زمانی که باید هر فصل و بخش اختصاص داده شود. توجه داشته باشید که در تنظیم وقت نباید فقط به کتاب هایی که علاقه مندید، اهمیت دهید. در این گونه موارد، منطقی فکر کنید و برای مطالعه ی کتاب هایی که محتوای آنها سخت تر است، زمان بیشتری را در نظر بگیرید.

تعیین نقطه ی شروع »

برای جلوگیری از سردرگمی باید بدانیمکه از کجا باید شروع کنیم. یعنی وقتی کتاب های مورد نظر خود را سبک و سنگین کردیم و مدت زمان لازم برای مطالعه را به آن ها اختصاص دادیم، می بایست تعیین کنیم که ابتدا از چه کتاب هایی شروع کنیم. بعضی داوطلبان از کتاب های سخت شروع می کنند تا به کتاب های آسان برسند. بعضی دیگر از کتابهای آسان به مشکل می روند و بعضی دیگر ترجیح می دهند که کتاب های آسان به مشکل می روند و بعضی دیگر ترجیح می دهند که کتاب های آسان و مشکل را با هم بخوانند. اگر چه روش آمیخته خوانی بهترین و کامل ترین روش مطالعاتی است ولی انتخاب روش مطالعه به عادات مطالعاتی شما بستگی دارد. اما جدای از این روش مطالعه آن چه اهمیت دارد این است که سعی کنید درس های مشکل را به ساعت هایی که احساس می کنید بهتر می توانید بخوانید و بازدهی بیشتری دارید، اختصاص دهید و درس های آسان تر را به روزهای دیگر موکول نمایید. هم چنین ترتیب کتاب هایی که برای مطالعه انتخاب می کنید، می بایست به گونه ای باشد که در حین مطالعه و یادآوری مطالب در آنها تداخل ایجاد نشود.

جایگاه هر درس را مشخص کنید و تعیین که ابتدا چه تکالیفی را انجام دهید، بهتر است چه تکالیفی را اگر با تاخیر انجام دهید، برایتان مشکلی پیش نمی آید.

انعطاف پذیری »

برنامه ی درسی را طری طراحی کنید که امکان تییر در آن وجود داشته باشد تا هنگام اجرای آن اگر احساس کردید که برنامه خیلی راحت و آسان و یا خیلی سخت و فشرده است، بتوانید نواقص آنرا برطرف کنید و با نظارت و بازنگری به ساماندهی مجدد آن بپردازید. چرا که انرژی شما در برنامه ریزی سخت و فشرده خیلی زود تلف می شود و توان ادامه ی برنامه را از دست خواهید داد. از دیگر سو، در برنامه ریزی راحت و آسان نیز مدت زمانی را که باید به مطالعه می پرداختید، هدر می دهید و در واقع حداکثر استفاده را حداقل زمان نمی کنید و ممکن است که برای ادامه مطالعه، وقت کم بیاورید. بنابر این، برنامه را به گونه ای طراحی کنید که امکان تغییرات لازم در آن امکان پذیر باشد.

پشتکار و سخت کوشی »

پشتکار و سخت کوشی در اجرای برنامه درسی، نشان دهنده ی انگیزه ی قوی برای رسیدن به هدف است. اما برای این که همیشه در طول اجرای برنامه مصمم باشید، باید قبل از اجرای آن خود را ملزم کنید تا بر اساس برنامه عمل کنید و در صورت عدم تعهد، خود را مجبور به جبران آن نمایید. یعنی در ساعت هایی که برای کارهای غیز قابل پیش بینی در نظر گرفته بودید، تخطی خود را از برنامه جبران کنید.

برنامه غیر درسی »

در یک برنامه ی درسی خوب باید به امور غیر درسی نیز توجه داشته باشید، یعنی مدت زمان کوتاهی را نیز به کارهای غیر درسی اختصاص دهید. مثل مطالعات غیر درسی، پیاده روی، ورزش و یا انجام هر فعالیت دیگیری که مورد علاقه تان است. توجه داشته باشید که با افراد در اجرای برنامه های غیر درسی، در مسیر های انحرافی قرار نگیرید و از هدف و برنامه ی  اصلی خود دور نشوید.

لازم است مدت زمانی که به انجام برنامه های غیر درسی اختصاص می دهید، خیلی طولانی نباشد. مثلا اگر قبلا دوساعت ورزش می کردید، اکنون زمان کمتری را به آن اختصاص دهید.

موسسات و کلاس های آموزشی »

استفاده از موسسات و کلاس های آموزشی را در برنامه های درسی، به اجبار توصیه نمی کنیم. اما اگر احساس می کنید که نیاز به کلاس تقویتی دارید و تصمیم گرفته اید که به کلاس های آموزشی بروید، خوب تحقیق کنید تا موسسه ای که از آن استفاده می کنید حتما معتبر و قابل اعتماد باشد. هم چنین برای رفع اشکالات درسی می توانید به صورت گروهی با هم کلاسی ها و دوستان تان مشکلات درسی را مطرح و برطرف نمایید و یا با شکرت در کلاس های غیر تقویتی که مدارس برگزار می کنند نیز می توانید کمک زیادی در رفع اشکالات درسی تان دریافت کنید.

تست و آزمون های شخصی ( در منزل) معتبر »

استفاده از تست و پرسش های آزمون های معتبر را در برنامه های خود بگنجانید. زیرا به کارگیری آن ها در پایان هر نوبت مطالعاتی برای یادگیری مطالب بسیار مفید است. سعی کنید بعد از پایان هر بخش و یا هر درس، با استفاده از پرسش های چهار گزینه ای و نیز پرسش های آزمون های آزمایشی معتبر بلافاصله توانایی  یادآوری مطالبی را که آموخته اید ارزیابی کنید؛ زیرا احتمال از یاد بردن مطالب معمولا بعد از گذشت 24 ساعت بیشتر از ساعات نزدیک به فعالیت مطالعاتی است. در موقع تست زدن درس جدید، به عقب برگردید و دوباره تست های دروس گذشته را بزنید تا مروری بر آنچه قبلا فراگرفته اید شده باشد.

تنظیم ساعات مطالعه »

نوع پرسش هایی که این روزها بیشتر پرسیده می شود، این است که، برای برنامه ریزی در شبانه روز چندساعت درس بخوانیم بهتر است؟ پاسخ واضح و روشنی به این پرسش نمی توان داد، زیرا توانایی مطالعه ی افراد با یکدیگر متفاوت است. گروهی از افراد ظرفیت مطالعه شان زیاد است و با وجود این که ساعت های طولانی را به مطالعه اختصاص می دهند، کمتر احساس خستگی می کنند. اما بعضی دیگر نمی توانند در مدت شبانه روز زیاد مطالعه کنند و در هنگام مطالعه ی طولانی، بیشتر احساس خستگی می کنند. تشخیص میزان ساعت مطالعه ی هر فرد به شخص او بستگی دارد و خود باید تشخیص دهد که لازم است چقدر بخواند، استراحت کند و یا به کارهای دیگر بپردازد.

در واقع با توجه به شناختی که هر فرد از خود دارد، می تواند بهترین برنامه را برای خویش تدوین کند. تنها توصیه ای که می توانیم در این مورد داشته باشیم، این است که در شروع مطالعه و درهفته های اول، بهتر است زمان بیشتری را به مطالعه اختصاص دهید تادرهفته های آخر و ایام تعطیلات نوروز، فشار کمتری به شما وارد شود و فرصت کافی برای مرور مطالب درسی داشته باشید.

محققات معتقدند که افراد آن هایی نیستند که فقط در کلاس درس حاضر می شوند، به درس گوش می دهند، یادداشت بر می دارند، و منتظر می مانند تا معلم، تاریخ امتحان را اعلام کند. بلکه افراد موفق کسانی هستند که زمان مورد نیاز برای انجام تکالیف درسی را پیش بینی می کنند، درباره ی تکالیفی که باید انجام دهند، اطلاعات لازم را به دست می آورند، در مواقع ضروری به صورت گروهی کار می کنند و هر کاری را که باعث نظم بیشتری در انجام امورشان می شود، انجام می دهند و به طور کلی به جای انفعال، افراد فعال هستند.

برنامه ریزی بلند مدت و کوتاه مدت »

نکاتی را که برای طراحی یک برنامه درسی توضیح دادیم، اساس تشکیل یک برنامه درسی خوب است. با رعایت این نکات در برنامه ی  روزانه، این نظم فکری ایجاد می شود که بدانیدد وقتی صبح از خواب بیدار می شوید ابتدا باید به چه کاری بپردازید و به طور خودکار و بدون هیچ کونه دغدغه ای وارد عمل می شوید.

یگی دو هفته بعد از اجرای برنامه، نتیجه ی حاصل از آن را بررسی کنید تا بدانید که آیا در اجرای برنامه موفق بوده اید یا خیر و آیا به نقاط ضعف و قدرت خود پی برده اید و بدانید که آیا از اجرای برنامه راضی هستید یا نه. درصورت عدم رضایت؛ در برنامه ی خود تجدید نظر کنید و در صورت رضایت مندی می توانید بر همین اساس برای سایر روز های هفته برنامه ریزی کنید و با اجرای برنامه ی روزانه و هفتگی می توانید برای یک ماه و ماه های بعد نیز برنامه ریزی کنید و بدین ترتیب، برنامه کوتاه مدت و بلند مدت شما شکل می گیرد.

موانع اجرای برنامه درسی »

موانع زیادی در اجرای صحیح برنامه درسی شما تاثیر گذار است که برخی از آن ها عبارتند از :

• عدم تسلط بر موضوع های درسی.

• عدم شناخت نقاط ضعف و قوت خود و تلاش برای برطرف کردن آن ها.

• عدم اعتماد به نفس و تصورات منفی از توانایی خود.

• ضعیف و کمرنگ شدن هدف و انگیزه.

• خیال بافی، سستی و....

توجه داشته باشید که برای به دست آوردن خواسته های خود، باید کمی بیشتر تلاش کنید و برای مدتی متحمل سختی و زحمت شوید. تمام انسان های موفق، با تلاش و سختی به موفقیت رسیده اند. امیدواریم که شما هم از گروه انسان های موفق باشید.